Nhân vật Tử Lăng trong Chí Phèo

13/06/2023 thuthuatcaidat.com 0 Comments

Trong xã hội Vũ Đại ấy vẫn tồn tại một nhân vật mà người đọc chỉ coi như những “cư dân” sống chui lủi, sống bên lề dòng chảy của câu chuyện. Đó chính là Tử Lăng – pháp sư kiêm thái giám! Phải chăng ông chỉ như một kẻ trôi dạt trong truyện, không có tư cách gì trong tư tưởng của tác phẩm? Có phải anh ấy chỉ đang sống một “cuộc sống thêm”? Chắc chắn không. Để Tử Lăng chìm vào quên lãng là không công bằng với anh. Chúng ta thường nói đến Năm Thọ, Bình Chúc như những bậc tiền bối “trực tiếp” của Chí Phèo mà quên mất rằng Tử Lăng cũng là một bậc tiền bối khác của Chí. Không phải vậy sao? Ở Chí Phèo, chúng ta thấy Bỉnh Chic, Năm Thọ và Tử Lăng – đều là những kẻ đầu bò, khốn nạn. Thực ra trong Làng Vũ Đại của văn nghệ Nam Cao, xét về loại hình thì Tử Lăng gần với Lão Hạc hơn. Cả hai bị đẩy vào cảnh cô đơn, mồ côi, đau khổ tuổi già. Nhưng suy cho cùng lão Hạc vẫn là lão Hạc. Ngược lại, Tử Lăng đã đầu hàng số phận và dường như đã bước những bước đầu tiên trên con đường tha hóa. Cột mốc đầu tiên của con đường đó là cồn cát. Lúc này, rượu vẫn là người bạn thầm lặng nhưng đáng tin cậy duy nhất. Chỉ có rượu mới cảm thông và chia sẻ đau khổ với ông lão. Đến đây, có thể coi Tử Lăng là hình ảnh của Chí Phèo trong bước đau khổ đang khiến Chí tìm đến rượu – tức là bước tiền tha hóa, hay đúng hơn là bước đầu tha hóa. Chính vì thế, rượu đã giúp Chí Phèo nhận ra một tri kỷ trong Tử Lăng. Đối với Chí Phèo, bạn nhậu đều là bạn, “tất cả đều tốt”.

Nhân vật Tử Lăng trong Chí Phèo 9

Phải nói rằng, trang miêu tả cuộc đối đầu của người bạn tâm giao điên rồ này xứng đáng là một trong những trang đặc sắc nhất mà văn học về rượu có thể viết được. Đó là một bài hát mừng vui nhộn và hay thay đổi cho những người uống rượu. Rượu đã giúp Chí quên đi một việc xấu để làm điều tốt cho lão Tứ. Rượu cũng biến một thái giám thành một triết gia hóm hỉnh và sắc sảo của chủ nghĩa hư vô. Dưới ánh trăng của bầu trời làng Vũ Đại, có hai người đang bơi trong rượu, trong trăng, cũng là những người đang gặp khó khăn trong cuộc sống. Hai nạn nhân khác nhau: một người là nạn nhân của số phận, người kia là nạn nhân của xã hội. Từ sự tương phản này có thể thấy được ý nghĩa cụ thể của hình tượng Tử Lăng. Trên cây tư tưởng của tác phẩm, Tử Lăng và Chí Phèo là hai nhánh song song và nối tiếp nhau. Ở Tử Lăng, khát vọng sống đã bị dập tắt. “Ai chết cũng thành nấm mồ”, “mồ mả hết”, đó là triết lý về sự phi lý của kiếp người. Không muốn sống, anh ta đầu độc mình bằng rượu và một triết lý hư vô để chết. Đó là, tuyệt vọng hoàn toàn có ý thức. Ở Chí Phèo, khát vọng sống vẫn chưa bị dập tắt. Sau khi tỉnh ngộ, số phận con người quyết không chìm trong men rượu. Tử Lăng hỏi “Mọi người đứng lên làm gì?”, không phải là ám chỉ rượu. Nó thực sự là một triết lý – triết lý – miệng của một người tỉnh táo. Bị ném vào giữa đau khổ, anh cố tìm cách vực dậy nhưng lại bị men rượu quật ngã. Còn Chí Phèo, sau khi tỉnh rượu, rượu cũng bất lực, không thể làm anh ta tê liệt được nữa. Chí Phèo sẽ ném vào xã hội ấy triết lý kinh khủng của hắn: “Ai cho tôi lương thiện? Làm cách nào để loại bỏ vết chai trên mặt?” Vậy đó, cả Tự Lăng và Chí Phèo đều là vấn đề nhân quyền. Họ đều muốn sống, sống có ý nghĩa. Nhưng những thế lực cả dưới lẫn trên bầu trời Vũ Đại đó đã chà đạp và cướp đi quyền sống của họ. Họ phải chết, từng người một. Vì vậy, Tử Lăng không phải diễn viên hài. Ông già là một bi kịch. Lão là tiếng nói hỗ trợ với Chí Phèo, giúp Nam Cao phê phán gay gắt hoàn cảnh của Vũ Đại.

Người viết: Ths Chu Văn Sơn.